«Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ως βασικές κατηγορίες σημαντικών άλλων τους γονείς, τους καθηγητές, την ευρύτερη ομάδα των συνομηλίκων (συμμαθητές, συμφοιτητές, συνάδελφοι στον εργασιακό χώρο) και τους στενούς φίλους. Σε γενικές γραμμές θέση σημαντικών άλλων για κάποιον επέχουν εκείνα τα άτομα, των οποίων η γνώμη θεωρείται από τον ίδιο αξιόλογη και έγκυρη. Η επίδραση που ασκούν στην αυτοεκτίμηση οι αξιολογήσεις από τους άλλους, εξαρτάται από το κατά πόσον οι αξιολογήσεις αυτές είναι ευνοϊκές, από τη συνέπεια της ανατροφοδότησης, από την ειλικρίνεια και τον αριθμό των αξιολογητών, καθώς και από την αντίληψη που το άτομο σχηματίζει για τα κίνητρά τους. Όλα αυτά είναι λογικά και ενδεχομένως βάσιμα. Αλλά σημασία έχει η οπτική του παρατηρητή. Τελικά, αυτός μόνο μπορεί να προσδιορίσει, αν ένας συγκεκριμένος άλλος είναι σημαντικός ή όχι. Σε τελευταία ανάλυση, σημαντικοί άλλοι είναι εκείνοι που ασκούν πράγματι σημαντική επίδραση στον εαυτό κάποιου και όχι εκείνοι που έχουν συγκεκριμένους ρόλους ή δύναμη . Η στήριξη του εφήβου από τους γονείς και τους καθηγητές, όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την εκτίμηση, το ενδιαφέρον ή τη βοήθεια που προσφέρεται στον έφηβο, καθιστά λιγότερο πιθανή την εμφάνιση της εφηβικής κατάθλιψης και συμβάλει στη δημιουργία ενός υψηλού επιπέδου αυτοεκτίμησης. Ειδικότερα η οικογένεια ασκεί, άμεσα ή έμμεσα, σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της εφηβικής αυτοεκτίμησης, αφού είναι ο χώρος μέσα στον οποίο η αρχική αίσθηση για τον εαυτό μορφοποιείται και πλάθεται δια μέσου της εσωτερικής και εξωτερικής αλληλεπίδρασης του αναπτυσσόμενου ατόμου με τους γονείς του και τα υπόλοιπα συγγενικά μέλη. Η κοινωνική στήριξη από καθηγητές είναι επίσης πολύ σημαντική, καθώς, για πολλούς εφήβους, το καθοριστικό γεγονός της σχολικής ζωής περιστρέφεται γύρω από τις σχέσεις του με τον καθηγητή. Οι θετικές εμπειρίες του μαθητή συνδέονται με την οικειότητα, τη συμπαράσταση και την ενίσχυση από τους καθηγητές τους. Η ομάδα των συνομηλίκων ενέχει μεγάλη σημασία για τον έφηβο, καθώς προσπαθεί να πετύχει την αυτονομία του από τους γονείς του. Η ομάδα των συμμαθητών παρέχει ίσως στον έφηβο την ευκαιρία να πειραματισθεί με νέες συμπεριφορές και ενήλικους κοινωνικούς ρόλους σε ένα πλαίσιο που διευκολύνει την ανάπτυξη της ταυτότητας του εαυτού. Σε γενικές γραμμές η κοινωνική στήριξη αναφέρεται στην προσφερόμενη εκτίμηση, φροντίδα ή βοήθεια που το άτομο νοιώθει ότι λαμβάνει από διάφορες πηγές, και μπορεί να είναι συναισθηματική ή υλική, ή να έχει τη μορφή πληροφοριών. Όσο ισχυρότερη είναι η συνάφεια της αυτοεκτίμησης με την κοινωνική στήριξη που προσφέρεται στο άτομο από κάποια πρόσωπα του κοινωνικού του περίγυρου, τόσο πιο σημαντικά είναι για το άτομο τα πρόσωπα αυτά. Για τα παιδιά ηλικίας από 4 μέχρι 7 ετών η γονική στήριξη έχει ισχυρότερη συνάφεια με την αυτοεκτίμηση από ότι η στήριξη που προσφέρεται από τους συνομηλίκους. Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν και εισέρχονται στην περίοδο της εφηβείας τους, η στήριξη από τους συνομηλίκους αποκτά ολοένα και πιο αυξημένη σημασία, ενώ η σχέση μεταξύ γονεϊκής στήριξης και αυτοεκτίμησης εξασθενεί. Σε ολόκληρο το ηλικιακό φάσμα (προέφηβοι, έφηβοι, φοιτητές και ενήλικες) η ευρύτερη ομάδα των συνομηλίκων (συμμαθητές, συμφοιτητές, συνάδελφοι στον εργασιακό χώρο) είναι κρισιμότερη για την αυτοεκτίμηση . Κάθε άτομο έχει ανάγκη για θετική εκτίμηση από πρόσωπα, τα οποία το ίδιο το άτομο θεωρεί σημαντικά στη ζωή του. Η ανάγκη αυτή έχει τις ρίζες της στη νηπιακή ηλικία, όταν το μικρό παιδί προσπαθεί να αποσπάσει το θετικό ενδιαφέρον των άλλων και την αποδοχή των εμπειριών του, όπως αυτό τις βιώνει. Ένα παιδί δύσκολα θα βιώσει συναισθήματα αυταξίας και ευτυχίας, αν δε βιώσει στην αρχή μιας προσπάθειάς του τη θετική αποδοχή. Η ανάγκη για θετική εκτίμηση από τους άλλους συνδέεται στενά με μια άλλη βασική ανάγκη του ατόμου, την ανάγκη για θετική αυτοεκτίμηση. Οι δύο αυτές ανάγκες αποτελούν προϋπόθεση για την πορεία του ατόμου προς την αυτοπραγμάτωση»
ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
«Κάθε άτομο έχει ανάγκη για θετική εκτίμηση από πρόσωπα, τα οποία το ίδιο το άτομο θεωρεί σημαντικά στη ζωή του. Η ανάγκη αυτή έχει τις ρίζες της στη νηπιακή ηλικία, όταν το μικρό παιδί προσπαθεί να αποσπάσει το θετικό ενδιαφέρον των άλλων και την αποδοχή των εμπειριών του, όπως αυτό τις βιώνει. Ένα παιδί δύσκολα θα βιώσει συναισθήματα αυταξίας και ευτυχίας, αν δε βιώσει στην αρχή μιας προσπάθειάς του τη θετική αποδοχή. Η ανάγκη για θετική εκτίμηση από τους άλλους συνδέεται στενά με μια άλλη βασική ανάγκη του ατόμου, την ανάγκη για θετική αυτοεκτίμηση. Οι δύο αυτές ανάγκες αποτελούν προϋπόθεση για την πορεία του ατόμου προς την αυτοπραγμάτωση. Κατά τον Rogers προϋπόθεση για την ανάπτυξη θετικής αυτοεκτίμησης δεν είναι μόνο η θετική εκτίμηση από τους άλλους, αλλά η άνευ όρων αποδοχή, δηλαδή η πλήρης αποδοχή του ατόμου με τις όποιες εμπειρίες και συμπεριφορά του, χωρίς καμιά διάθεση κριτικής αξιολόγησης ή κτητικής και δεσποτική τάσης. Όταν υπάρχει ένα κλίμα καλής διάθεσης και αποδοχής χωρίς προϋποθέσεις, το άτομο μαθαίνει να εκφράζεται ελεύθερα και να ανοίγεται στα συναισθήματά του. Όταν τα άτομα δέχονται συνεχείς κριτικές, αξιολογήσεις και αποδοκιμασίες, βιώνουν εμπειρίες που βρίσκονται σε ασυμφωνία με τον εαυτό τους. Η αντίληψή τους γίνεται επιλεκτική και προσπαθούν ερμηνεύσουν τις εμπειρίες με τρόπους που είναι σύμφωνοι με την αυτοεκτίμησή τους. Οι εμπειρίες που βρίσκονται σε ασυμφωνία με τον εαυτό τους, εκλαμβάνονται ως απειλητικές και μάλιστα, όσο πιο απειλητικές είναι, τόσο πιο αμυντικό γίνεται το σύστημα του εαυτού τους. Η αμυντική αυτή στάση εμποδίζει τα άτομα να αποδεχθούν τον εαυτό τους, καθότι η αποδοχή του εαυτού προϋποθέτει ότι τα άτομα αντιλαμβάνονται τα συναισθήματά τους, τα κίνητρά τους, τις κοινωνικές και προσωπικές τους εμπειρίες, δίχως να διαστρεβλώνουν βασικά αισθητηριακά δεδομένα. Έτσι, ελλοχεύει ο κίνδυνος η έννοια του εαυτού τους να μη βασίζεται στις προσωπικές τους εμπειρίες, αλλά να στηρίζεται μονίμως στις αντιλήψεις που οι άλλοι έχουν για το άτομό τους, οπότε είναι πολύ πιθανό τα άτομα να διαμορφώσουν μια παραμορφωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να συμπεριφέρονται, όχι όπως αυτά επιθυμούν, αλλά όπως οι άλλοι αναμένουν να συμπεριφερθούν. Μια τέτοια σύγκρουση δημιουργεί υπερβολικό άγχος και θέτει εμπόδια στη πορεία τους προς την αυτοπραγμάτωση. Μόνο όταν τα άτομα μπορούν να επικοινωνούν με τον εαυτό τους, πέρα από κάθε διαδικασία άμυνας, βιώνουν μια καλή ζωή που έχει ως κύριο χαρακτηριστικό τη δημιουργικότητα».
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΕΡΓΑΣΙΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
«Όσο οι γονείς αντιμετωπίζουν το παιδί σαν ιδιοκτησία και του θέτουν συγκεκριμένους στόχους και όσο του ασκούν έλεγχο η φυσιολογική ανάπτυξή του διακόπτεται με βίαιο τρόπο.
Έτσι για παράδειγμα καταστέλλουμε τη φυσιολογική περιέργεια του παιδιού (υπάρχουν ερωτήσεις που κάποιος δεν πρέπει να κάνει) και μετά όταν λείπει από το παιδί το φυσιολογικό ενδιαφέρον για μάθηση του κάνουμε ιδιαίτερα μαθήματα για να το βοηθήσουμε στις δυσκολίες που συναντά στο σχολείο.
Κάτι παρόμοιο συναντάμε και στη συμπεριφορά των ανθρώπων που είναι εθισμένοι σε διάφορες ουσίες. Οι άνθρωποι που ως παιδιά απώθησαν με επιτυχία τα έντονα συναισθήματά τους προσπαθούν συχνά να ξανακερδίσουν –τουλάχιστον για ένα μικρό χρονικό διάστημα- τη χαμένη ένταση των εμπειριών με τη βοήθεια των ναρκωτικών ή του αλκοόλ».
Από το βιβλίο της Alice Miller
“Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας’’
«Απαλλαγμένοι από το φορτίο της ευθύνης να έχουμε πάντα δίκιο είμαστε ελεύθεροι να μάθουμε από τους άλλους. Απλά και μόνο η παραδοχή ότι «Μπορεί και να κάνω λάθος» ή «Ίσως να έχεις δίκιο» μπορεί να κάνει θαύματα στην επικοινωνία. Αντί να μένουμε μόνοι με το δίκιο μας μπορούμε να πλησιάσουμε ο ένας τον άλλο.
ΖΗΤΩ ΣΥΓΓΝΩΜΗ: δεν αποτελεί απαραίτητα διεκδίκηση για τη μία ή την άλλη πλευρά. Είναι πολύ πιο αποτελεσματικό στο να διευθετήσει τις διαφορές παρά να αποδείξει ποιος έχει λάθος.
ΕΚΑΝΑ ΛΑΘΟΣ: είναι το γνησιότερο σημάδι δύναμης.
ΒΟΗΘΗΣΕ ΜΕ: Αυτό υπονοεί την άμεση ανάγκη της δύναμης κάποιου άλλου. Μια ανάγκη να είμαστε μαζί στο εδώ και τώρα.
ΔΕΝ ΞΕΡΩ: βγαίνει πολλές φορές με το ζόρι από το στόμα μας λες και κάθε ερώτημα ή πρόβλημα στη ζωή αντιπροσωπεύει μια πρόκληση για τη φήμη μας.
Η αληθινή γνώση δεν βρίσκεται στο ξέρω αλλά στο ερευνώ»
ΑΠΌΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΊΟ
«ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ 9 ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ»
ΛΕΟ ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ
«Τα παιδιά μας μεγαλώνουν τόσο γρήγορα που δεν τα βλέπουμε. Σηκώνεις ξαφνικά τα μάτια σου και βλέπεις έναν έφηβο ή κάποιον σε ηλικία γάμου. Έχεις χάσει τη χαρά να κοιτάζεις τα πρόσωπά τους γιατί τρέχεις όλη την ημέρα να τους εξασφαλίσεις διάφορα πράγματα. Ζωή δεν είναι ο στόχος αλλά το ταξίδι. Η διαδικασία να πας μέχρι εκεί. Ωραία έφτασες εκεί και τι βρήκες; Ανθρώπους που σε ζηλεύουν. Έχεις μια Κάντιλακ… Έχουμε όμως ξεχάσει τι σημαίνει να κοιτάζουμε ο ένας τον άλλο να αγγίζουμε ο ένας τον άλλο να συνδεόμαστε να νοιαζόμαστε ο ένας για τον άλλο. Δεν είναι περίεργο που πεθαίνουμε όλοι από μοναξιά.
Κάπου κάπου χρειαζόμαστε κάποιον να έρχεται δίπλα μας και να μας λέει: «Μπράβο παιδί μου. Ωραία τα κατάφερες. Ήταν πολύ καλό αυτό» Και μην ξεχνάς ότι όσο το έχεις ανάγκη εσύ άλλο τόσο το χρειάζονται και τα παιδιά σου.
Ένα άλλο πράγμα που χρειαζόμαστε όλοι είναι η ελευθερία. Ο Θορώ λέει ότι : «Τα πουλιά δεν τραγουδούν ποτέ μέσα σε σπηλιές». Ούτε κι εμείς. Πρέπει να είμαστε ελεύθεροι να δοκιμάζουμε να πειραματιζόμαστε να κάνουμε λάθη. Έτσι μαθαίνει κανείς. Το μυστικό είναι να μην κάνεις δύο φορές το ίδιο λάθος».
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
΄ ΄ ΝΑ ΖΕΙΣ ΝΑ ΑΓΑΠΑΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ΄΄
ΛΕΟ ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ
«Ξέρουμε πως με τα λόγια μπορούμε να πούμε στα μικρά παιδιά τι είναι και ποιοι είναι. Ο Γουέντελ Τζόνσον μας λέει πως με τους χαρακτηρισμούς μπορούμε να κάνουμε ένα παιδί τραυλό. Όταν π.χ. έρχεται ένα μικρό παιδί ξαναμμένο και λέει «Ω μ-μ-μ-μαμά περνάει ο π-π-παγωτατζής» η μητέρα το σταματάει και λέει: «Σταμάτα και ξαναπές το αργά τραυλίζεις». Αν το παιδί το ακούσει αυτό αρκετές φορές θα πιστέψει ότι τραυλίζει και πολύ σύντομα θα εσωτερικεύει το τραύλισμα και θα λέει «Είμαι τραυλός»…..
Η αγάπη μαθαίνεται ο φόβος μαθαίνεται η προκατάληψη μαθαίνεται το μίσος μαθαίνεται το ενδιαφέρον μαθαίνεται η υπευθυνότητα μαθαίνεται η αφοσίωση μαθαίνεται ο σεβασμός μαθαίνεται η καλοσύνη και η ευγένεια μαθαίνονται. Όλα αυτά μαθαίνονται έξω στην κοινωνία στο σπίτι μέσα σε μια σχέση……
Επίσης από την οικογένειά μας κυρίως αποκτούμε την έννοια της αυταίσθησης-το ποιοι είμαστε. Γι’αυτό και η οικογένεια έχει μια μεγάλη ευθύνη. Κανείς δε δίδαξε ποτέ στους ανθρώπους πώς να γίνουν γονείς. Ξαφνικά αποκτάς ένα μωρό και το παιχνίδι αρχίζει. Μπορεί να νιώθεις την ευθύνη αλλά φιλτράρεται μέσα από το ποιος είσαι ήδη. Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να κάνεις τον εαυτό σου τον σπουδαιότερο τον πιο θαυμάσιο τον πιο αξιαγάπητο άνθρωπο του κόσμου γιατί αυτό θα δώσεις στα παιδιά σου και σε όλους όσους συναντάς»
Απόσπασμα από το βιβλίο του
ΛΕΟ ΜΠΟΥΣΚΑΛΙΑ
«ΝΑ ΖΕΙΣ ΝΑ ΑΓΑΠΑΣ ΝΑ ΜΑΘΑΙΝΕΙΣ»
«……Μας αρέσει δε μας αρέσει οι εργαζόμενοι γονείς είναι μια σύγχρονη πραγματικότητα για πολλά παιδιά. Είτε είναι ελεύθερη επιλογή είτε γίνεται από ανάγκη το αποτέλεσμα είναι η λιγότερη απασχόληση των γονιών με την οικογένεια.
Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται συντονισμένη προσπάθεια ώστε ο χρόνος που η οικογένεια βρίσκεται μαζί να είναι καλύτερης ποιότητας. Πρέπει οι γονείς να προσπαθούν να αντιλαμβάνονται έγκαιρα πότε πρέπει να σταματήσουν τα πάντα για να έχουν χρόνο ν’ακούσουν να προσφέρουν βοήθεια ή να είναι απλά εκεί και ν’αγαπούν τα παιδιά τους.
Καθένας μας αργά ή γρήγορα συνειδητοποιεί ότι η σχέση μας με τους άλλους απαιτεί προσφορά του εαυτού μας. Όχι μόνο του χρόνου μας αλλά και της ειλικρινούς και υπεύθυνης ανάμειξής μας. Πολύ συχνά κλείνουμε την πόρτα σε πολλούς που μας χρειάζονται προσφέροντας ελάχιστα από τον εαυτό μας κι ύστερα νιώθουμε απαίσια επειδή δεν κάναμε το ευκολότερο και φθηνότερο πράγμα του κόσμου. Να προσφέρουμε τον εαυτό μας…..»
Από το βιβλίο του Λέο Μπουσκάλια
«ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ 9 ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ»